Μας επέστρεψε στο αρχαίο κάλλος

Και αυτός είναι ο Λυκούργος Αγγελόπουλος. Που έφυγε από τον κόσμο τούτο την περασμένη Κυριακή για να συναντήσει στα ουράνια τον Σίμωνα, τη Δόμνα και άλλα αγαπημένα πρόσωπα.

Η σύναξη που συγκροτήθηκε στην Αγία Ειρήνη βουρκωμένη κήδευσε τον δάσκαλο του γένους, αφού αφιέρωσε τη ζωή του στην ιερουργία της μουσικής. Όσο υπήρχε ο Λυκούργος έψαλλε τη δόξα του Θεού, ήτανε επικεφαλής στις περιφορές του Επιταφίου στα σοκάκια και τις λεωφόρους του ιστορικού κέντρου, έψαλλε μοναδικά κάθε Μεγάλη Τρίτη το τροπάριο της Κασσιανής. Και ο κόσμος έρρεε εκεί, στην Αγία Ειρήνη. Για να ακούσει και να λειτουργηθεί. Για να απολαύσει και να κατηχηθεί. Για να σηκώσει τα μάτια ψηλά στον θόλο και να προσευχηθεί. Και ο Λυκούργος αρχιτεκτονούσε αυτή την απίστευτη μουσική πανδαισία όπου ήταν περιττός κάθε ψίθυρος, και δεν είχες μυαλό για άλλες σκέψεις. Ο πρωτοψάλτης της Αγίας Ειρήνης επιβαλλόταν με το κύρος του, δίδασκε με το ήθος του σε αργά μέλη, σε σπάνιες συνθέσεις που ανεκάλυπτε και ήθελε να τις μοιραστεί με τον λαό του Θεού. Και έτσι γινόταν ο ξεναγός σου στο υπέροχο ταξίδι της μουσικής, διαγράφοντας παραμορφώσεις και επιδείξεις, που σε γύριζε με την απλότητα και την ουσία του στη ζώσα πηγή, σε μια αίσθηση αρχαίου κάλλους.

Στην εξόδιο ακολουθία παρών ήταν ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Ιερώνυμος, ο μητροπολίτης Ηλείας, ο σεβασμιώτατος Περγάμου, πλήθος ιερέων και κυρίως μια λαοθάλασσα που ήρθε να τον χαιρετήσει. Ο κόσμος που συγκεντρώθηκε σήμερα το πρωί στην Αγία Ειρήνη, ήταν πολύ νέα παιδιά, άνθρωποι που διέκρινες ότι οφείλουν ευγνωμοσύνη σε αυτόν τον χαριτωμένο άνθρωπο που αναχώρησε για τα ουράνια.

Στη συνέχεια στο νεκροταφείο Ζωγράφου τη θρηνητική αποχαιρετηστήρια πομπή οδηγούσαν οι μαθητές του Λυκούργου με ύμνους που ταίριαζαν στην περίσταση. Το βουβό πλήθος συνόδευσε τον δάσκαλο μέχρι το μνήμα. Στο τέλος της τελετής το Χριστός ανέστη ακούστηκε στα ελληνικά, στα ρουμανικά, στα αραβικά (με σπαραγμό) και στα ρωσικά. Στο τέλος, είχε μείνει αποσβολωμένη η ομάδα των μαθητών από Ρουμανία να αντικρίζει το μνήμα σα να μη θέλει να πιστέψει αυτό που έβλεπε.

Μαζί με τη Δόμνα Σαμίου που αγωνίστηκε για τη διάδοση του δημοτικού τραγουδιού,  ο Λυκούργος Αγγελόπουλος έδωσε με όλες του τις δυνάμεις για την καταξίωση της βυζαντινής μουσικής στη συνείδηση των νεοελλήνων από πολλές και διαφορετικές θέσεις, σε επιτροπές του υπουργείου Παιδείας, σε ωδεία, σε αναλόγια εκκλησιών, σε συναυλίες, σε εμπνευσμένα μαθήματα. Χωρίς την υπεροψία του ειδικού αγκάλιασε ως εξαίρετος παιδαγωγός τις ανησυχίες των νέων, μεταφέροντας πέρα από τη γνώση ένα ήθος και μια μοναδική ευγένεια. Η ανθρωπιά, η κληρονομιά και το δίδαγμά του θα μείνει εις τον αιώνα. Ο Θεός ας τον αναπαύσει.

 

 

Αθήνα, τελευταία μέρα του 2013

Κατέβηκα για μια βόλτα στην Αθήνα. Με τη μητέρα. Να πάρει μυρουδιά από τη γιορταστική Αθήνα, όπως της υποσχέθηκα, την τελευταία μέρα του χρόνου. Γύρω στις 12 το μεσημέρι είχε παγωνιά, αλλά ο κόσμος ήταν μπόλικος στην Ερμού. Περπατάρηδες όλοι, χαζεύοντας σε βιτρίνες και σε πλανόδιους μικροπωλητές. Μπάντες παίζουν τα κάλαντα, μικρά ρομά εξωθούνται από τη μητέρα τους να επαιτήσουν, η λατέρνα σήμερα ακούγεται κουρδισμένη. Τα μαγαζιά, όμως, άδεια. Αγοράσαμε ένα ζευγάρι μποτάκια κοντά στο Σύνταγμα. Οι υπάλληλοι μόνο που δεν μας φίλησαν τα πόδια από την ικανοποίηση. Κατεβήκαμε στο μετρό. Ο κόσμος αγέλαστος με σφιγμένα χείλη κι ανέκφραστα μάτια.

Είχα δει την πλατεία Συντάγματος νύχτα και με είχε κερδίσει το ολόλευκο φωτεινό καράβι. Τώρα τη μέρα η εικόνα είναι τριτοκοσμική: ένας Άγιος Βασίλης με ήρωες του Ντίσνεϋ προσπαθούν να ψαρέψουν μικρά για να φωτογραφηθούν, ανάμεσα στους λιγοστούς επισκέπτες. Περπατήσαμε ώς την Κλαυθμώνος. Περνώντας μπροστά από το καμμένο Αττικόν με τα ερείπια ορατά από παντού μέ ᾽πιασε το στομάχι μου. Και πάλι ο κόσμος ελάχιστος στο υποτιθέμενο χωριό των Χριστουγέννων στην πλατεία που γέμιζε το βράδυ με αστέγους. Ένα καρουσέλ με λίγα παιδάκια και ολόγυρα μικρομάγαζα με λουκουμάδες, τυριά και κοσμήματα, μερικές βάρκες και ένα βαγόνι σκοποβολής λούνα παρκ. Το μόνο που θύμιζε τις μέρες ήταν μια φάτνη. Γουστόζικη κατά τη μάνα μου. Τα άλλα παρέπεμπαν σε πανηγύρι τοπικών προϊόντων μίζερης επαρχίας. Η μεγαλύτερη απογοήτευση είναι η ίδια η πλατεία Ομονοίας. Ένα τεράστιο φωτεινό ΑΘΗΝΑ, ορατό τη νύχτα, αντί άλλου εορταστικού στολισμού δεσπόζει στην καρδιά της Ελλάδας, ειρωνικά, για να θυμίσει σε όσους έχουν ξεχάσει πού βρίσκονται ή να υπερτονίσει τον ευτελισμό της χιλιοτραγουδισμένης στο δακτυλίδι της γης διαμαντόπετρας. Σε όλη τη διαδρομή αναζητούσα να βρω κάτι να μας κάνει να χαμογελάσουμε και να είναι ετοιμασμένο για αυτές τις μέρες. Τίποτα. Η μόνη παρηγοριά και ελπίδα: τα χαρούμενα πρόσωπα των νέων παιδιών, των εφήβων μουσικών που έπαιζαν στην Καπνικαρέα κάλαντα ηπειρώτικα με το γλυκόλαλο κλαρίνο να μαγεύει την ακοή μας και πιο κάτω το υπέροχο κανονάκι μιας άλλης κομπανίας να σκορπάει στον αέρα παραμυθία.

Καλή χρονιά να έχουμε! Με προκλήσεις που θα μας κάνουν δημιουργικούς και καλύτερους!

Το νανούρισμα του φυγά και η δημοκρατία μας

Μια κατάμαυρη Uranya ήταν η πρώτη τηλεόραση που έφερε ο πατέρας μου στο σπίτι. Λίγο πριν μας διασκέδαζε με ταινιάκια που γύριζε ο ίδιος και τά πρόβαλε στη γειτονιά. Είχε φτιάξει έναν καναπέ με σανίδια, τον είχε βάψει γαλάζιο και εκεί ήταν η θέση στο πεζοδρόμιο του σπιτιού. Μετά ήρθε το κουτί και τρέχαμε στα παράθυρα της γειτονιάς που μπόρεσαν να το αποκτήσουν πρώτοι. Όλη η πιτσιρικαρία, αρχές δεκαετίας του ᾽70, κολλούσε στα ανοίγματα των σπιτιών για να μαγευτεί από τις ασπρόμαυρες εικόνες, να δει τη Μπονάτσα ή τη Χαβάη 5 μηδέν. Μετά, όταν είχα την τηλεόραση στο δωμάτιο, δίπλα σε έναν καναπέ-κρεβάτι, εκεί που τη μέρα μαζευόμασταν και τη νύχτα κοιμόμασταν, στο πρώην μαγαζί που το είχαμε για σπίτι, εκεί στον κλαρωτό καναπέ που είχε φτιάξει ο Αλή, με νανούριζε ο φυγάς που τον καταδίωκαν για τον φόνο της γυναίκας του και όλο γλύτωνε. Ο θερινός σινεμάς και η τηλεόραση ήταν η μόνη μου νυχτερινή διασκέδαση. Όπως και όλων των συνομηλίκων μου. Μετά ήρθε η Eurovision και οι πλάκες με τους συμμαθητές μου, όταν σχολιάζαμε τις ελληνικές παρουσίες. Τραγούδια, όλοι μαζί: Σωκράτη εσύ σούπερ σταρ! Φωνάζαμε και παίζαμε με τους στίχους των τραγουδιών, επαναλαμβάναμε τις νότες του σολ φα σι του μαθήματος σολφέζ. Τότε, μας καθήλωνε ο Χριστός ξανασταυρώνεται και μας θάμπωναν οι Έμποροι των εθνών.

Τώρα, δυσκολεύομαι να εξηγήσω στη μάνα μου τί, ακριβώς, έχει συμβεί. Ξέρω ότι εκείνη συνεχίζει να μαγεύεται από το κουτί. Πατάει το 1, το 2 και το 3 που εγώ της ρύθμισα στο αποκωδικοποιητή και βλέπει τη μαύρη οθόνη. Και γω προσπαθώ να καταλάβω τί έχει γίνει.

Νιώθω ακόμη σοκαρισμένος από τη βίαιη διακοπή στην επίσημη ενημέρωση των Ελλήνων, και σκέφτομαι ιδιαίτερα όλους αυτούς που είναι ξένοι με την τεχνολογία, που είχαν το τρανζιστοράκι τους στο χωράφι, στο νοσοκομείο ή στο κρεβάτι τους. Μοναδική συντροφιά στα γεροντάκια, ο μόνος τρόπος ενημέρωσης στους αναλφάβητους συμπολίτες μας. Όπως είναι και η μάνα μου. Παιδί της κατοχής.

Ακούω, τώρα τον δήμαρχο της Λήμνου να μιλάει, λίγο πριν τις 4.00 το απόγευμα, της Παρασκευής από την αναμετάδοση στον Ίσκιο του ίσκιου για «έγκλημα που γίνεται στον εθνικό χώρο». Επαναλαμβάνει συνέχεια: «να σταματήσει αυτό το έγκλημα. Δεν μπορούν να στερούν το δικαίωμα επικοινωνίας σε μας που ζούμε στο νησί».

Η απομόνωση μεγαλώνει στις άκρες της χώρας μας. Οι Έλληνες του εξωτερικού είναι και αυτοί απομονωμένοι, ορφανοί από τη φωνή της Ελλάδας.

Άραγε, δεν μπορούσαν να ερευνήσουν τα σκάνδαλα τα οποία καταγγέλει όψιμα η κυβέρνηση διά αντιπροσώπων, και στα οποία ήταν βυθισμένη η ΕΡΤ, χωρίς να γίνει διακοπή των εκπομπών; Δεν μπορούσαν να μειώσουν τα έξοδα χωρίς να καταργήσουν τον οργανισμό της ραδιοτηλεόρασης; Δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν το νόμο δίχως αυτή την πραξικοπηματική ενέργεια;

Η αγωνία μεγαλώνει από μια πολιτική που στερεί το δικαίωμα από τους πολίτες  ένα δημόσιο αγαθό. Γιατί η ραδιοτηλεόραση είναι αγαθό, όπως είναι η εκπαίδευση και η υγεία.

Τι σόι δημοκρατία είναι αυτή που αντιμετωπίζει την τηλεόραση και ραδιοφωνία αποκλειστικά με οικονομικούς όρους, ακυρώνοντας αυτό το αγαθό, δηλαδή την υπηρεσία της ενημέρωσης που είναι υποχρεωμένο το κράτος να προσφέρει;

Η γυμνότης είναι αδίκημα; Με αφορμή τη λιτανεία χαράς στη Θεσσαλονίκη.

Βλέπω τον επίσκοπο Θεσσαλονίκης να φρίττει και να μιλάει για ευπρέπεια, σεμνότητα, για ντυμένους επαίτες που τον πλησιάζουν, αξιοπρεπείς. Καταφθάνει στην πόρτα του σπιτιού το μίασμα και θέλει να προφυλάξει την πόλη. Όλα αυτά σε αντίθεση με το gay parade της Θεσσαλονίκης του Ιουνίου 2013, την ειρηνική λιτανεία χαράς και έκφρασης μιας ταυτότητας: είμαστε αυτό που είμαστε, είναι καλό και μας αρέσει. Ένα πάρτυ δίχως σοβαροφάνεια και με σαφή πολιτική διάσταση, όσο και εάν εμπορευματοποιείται ή δεν συμφωνούμε όλοι για την αισθητική του. Oι ιδιωτικές ζωές των συμμετεχόντων αποκαλύπτονται στο φως, με αυτοσαρκασμό, παιχνιδιάρικα, σατιρικά, αλλά και στρατευμένα, όχι για να προκαλέσουν οργή, αλλά για να διεκδικήσουν χώρο στη δημόσια καθημερινότητα και στην κοινωνική και πολιτική σφαίρα. Και έχουν δικαίωμα να το κάνουν αυτό, εάν ακόμη έχουμε δημοκρατική ελευθερία, όπου μπορείς να δηλώσεις τα προσωπικά σου πιστεύω.

Gay pride, Θεσσαλονίκη 2012

Θα περίμενε κανείς να ακούσει τον σεβασμιώτατο Άνθιμο να μιλάει για αγάπη, όσο και εάν μια γιορτή ανθρώπων (που θεωρεί αμαρτωλούς) του προκαλεί απέχθεια. Όμως, εδώ διακρίνεται μια εξαιρετική ευκαιρία να αντιπαρατεθεί στον δήμαρχο, να βγει στα μαζικά μέσα της επικαιρότητας, να παίξει τον ρόλο του φύλακα της ηθικής τάξης. Το όπλο του είναι η απειλή: οι υπογραφές 19.500 ανθρώπων που δεν «εγγυώνται τί θα γίνει» τάχα στην πόλη εάν θα γίνει η παρέλαση. Και, μάλιστα, ζητἀει ματαίωση των εκδηλώσεων. Όσο και αν μιλάει ο ίδιος στο δελτίο τύπου της μητρόπολης « δὲν θὰ συστήσω ποτὲ συγκρούσεις καὶ τραυματισμοὺς ἐντὸς τῆς κοινωνίας μας», εν τούτοις είναι επιθετικός και απορριπτικός. Και στο τέλος γίνεται γραφικός μιλώντας για καρναβάλια και επιστροφή στη φυσιολογική ζωή.

Και γω όση ώρα άκουγα το κήρυγμα του Ανθίμου, ταυτόχρονα, σκεφτόμουν τη γυμνότητα του Ιησού στον σταυρό. Βασανισμένος από το μαρτύριο, λίγο πριν ξεψυχήσει να συγχωρεί εκείνους που τον δίωξαν και τον καταδίκασαν στον ατιμωτικό θάνατο. Αν η γυμνότης ήταν αδίκημα ο Ιησούς θα απεικονιζόταν πάντοτε ενδεδυμένος ευπρεπώς.

Αναλογίζεται, άραγε, ο μητροπολίτης πόσους πληγώνει που είναι πιστοί και τον σέβονται ως πατέρα, πόσους συνανθρώπους μας παγιδεύει στη μοναξιά ή πόσους μπορεί να απομακρύνει από την Εκκλησία, όταν ο λόγος του φορτίζεται για να γίνει ενοχικός και καταδικαστικός, διακρίνοντας τους ανθρώπους με κριτήριο την ερωτική τους επιθυμία; Για μια επιθυμία που σε βρίσκει εκεί που δεν το περιμένεις προς ένα πλάσμα του ιδίου φύλου και που δεν εξαντλείται στον σεξουαλικό πόθο. Αυτό, δηλαδή, που συμβαίνει στον καθένα μας που ποθεί έναν άλλο, ανεξάρτητα από φύλο. Για κάτι, εν τέλει, που είναι πολύ βαθύτερο και ουσιαστικότερο: η αγάπη για έναν άνθρωπο που ενδεχομένως μπορεί να οδηγήσει και σε σεξουαλική συνεύρεση. Ή για μια αγάπη που δεν θα έχει ποτέ σαρκική επαφή, αλλά θα περιοριστεί στην πνευματική σχέση.

Και τί κάνει στα μάτια μας τον άντρα ή τη γυναίκα; την ετεροφυλοφιλία ή την ομοφυλοφυλία; Τα ρούχα ή το λίκνισμα των γοφών; Όλες αυτές οι κινήσεις και χειρονομίες που λειτουργούν κανονιστικά για την αντρική εικόνα σε αντίθεση, πρωταρχικά, με τη θηλυκότητα και κατ᾽  επέκταση με το κλασικό στερεότυπο του θηλυπρεπή άντρα. Έχει παραδοθεί, άραγε, κάτι από αυτά από τον Θεό; Η αγιοποίηση του ετεροφυλοφιλίας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, βοηθάει στην κατανόηση του μυστηρίου Θεού; Ή μήπως οι ιδεολογίες που τις λαμβάνουμε ως ιερές μας παρασύρουν σε λαβυρίνθους χωρίς έξοδο; Σήμερα τόσο η ποικιλομορφία των αγαπητικών σχέσεων, όπως και οι σεξουαλικές ταυτότητες πληθαίνουν, όμως αυτό συνιστά εμπόδιο για τη συνάντηση με το Θεῖο και την Τριάδα ή μια πρωτόγνωρη δυνατότητα που μπορεί να απελευθερώσει;

Κουράζομαι να επαναλαμβάνω τα αυτονόητα. Και πόσο τερατώδες είναι να φτιάχνουμε έναν Θεό στα μέτρα μας, στις φοβίες μας και στα άγχη μας. Και αυτόν τον Θεό να τον ερμηνεύουμε ως δήθεν αυθεντίες μιλώντας για δεοντολογίες, καπηλευόμενοι τον ίδιο τον Χριστό. Ένα μόνο θα προσθέσω: οι Άγιος Σέργιος και Βάκχος, οι δύο ρωμαίοι φαντάροι και αχώριστοι φίλοι, που τιμά η ορθόδοξη Εκκλησία μας διαπομπεύθηκαν ντυμένοι με γυναικεία ρούχα από τους βασανιστές τους. Έτσι νόμιζαν ότι τους ταπείνωναν με ένα καρναβάλι, αλλά τα ενδύματα δεν υπήρξαν εμπόδιο για να αντικρίσουν οι μακάριοι τη Βασιλεία του Θεού. Το πνεύμα του Θεού δεν υπόκειται σε περιορισμούς και απαγορεύσεις: όπου θέλει ταξιδεύει και κατοικεί.

Αντιδράσεις κατά του pride στη γειτονική μας Βουλγαρία.

Και κάτι ακόμη: ο τόπος μας χρειάζεται μια άλλη ποιμαντική και έναν άλλο λόγο, στους αντίποδες της ηγεμονικής δύναμης του κάθε κληρικού ή θεολογούντος. Μια φωνή που να ενώνει και όχι να διχάζει, να φέρνει ζωή και όχι κατάθλιψη, δηλαδή θάνατο. Στο τραπέζι του Χριστού είναι καλεσμένοι όλοι. Και αυτός που αντιπροσωπεύει εις τύπον τον Ιησού είναι πατέρας όλων. Αντί να κατασκευάζουμε «επικίνδυνους εχθρούς» με τις ιδέες μας και τα στερεότυπα (βλ. την πρόσφατη απάνθρωπη και φαρμακερή ανακοίνωση από τον Χριστιανικό Ορθόδοξο Φιλανθρωπικό Σύλλογο Φίλων Ιερού Ησυχαστηρίου Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου «Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς»), ας κάνουμε καμιά μετάνοια, ας δείξουμε λίγη ταπείνωση σταυρώνοντας τα χέρια και ας σκεφτούμε πάλι τί σημαίνει αλληλεγγύη, χάρις και έλεος αντί να δηλητηριάζουμε και να στοχεύουμε τους υποτιθέμενους αντιπάλους της παράδοσης. Και τι σημαίνει θεολογία ειλικρινής που μπορούμε να τη συναντούμε στις ζωές μας, πέρα από την υποκρισία, τη διαφύλαξη του καλού ονόματος στην κοινωνία, και μακριά από κανονιστικά σχήματα ερωτισμού.

Σύνδεσμος: http://thessalonikipride.gr/