Αθήνα, τελευταία μέρα του 2013

Κατέβηκα για μια βόλτα στην Αθήνα. Με τη μητέρα. Να πάρει μυρουδιά από τη γιορταστική Αθήνα, όπως της υποσχέθηκα, την τελευταία μέρα του χρόνου. Γύρω στις 12 το μεσημέρι είχε παγωνιά, αλλά ο κόσμος ήταν μπόλικος στην Ερμού. Περπατάρηδες όλοι, χαζεύοντας σε βιτρίνες και σε πλανόδιους μικροπωλητές. Μπάντες παίζουν τα κάλαντα, μικρά ρομά εξωθούνται από τη μητέρα τους να επαιτήσουν, η λατέρνα σήμερα ακούγεται κουρδισμένη. Τα μαγαζιά, όμως, άδεια. Αγοράσαμε ένα ζευγάρι μποτάκια κοντά στο Σύνταγμα. Οι υπάλληλοι μόνο που δεν μας φίλησαν τα πόδια από την ικανοποίηση. Κατεβήκαμε στο μετρό. Ο κόσμος αγέλαστος με σφιγμένα χείλη κι ανέκφραστα μάτια.

Είχα δει την πλατεία Συντάγματος νύχτα και με είχε κερδίσει το ολόλευκο φωτεινό καράβι. Τώρα τη μέρα η εικόνα είναι τριτοκοσμική: ένας Άγιος Βασίλης με ήρωες του Ντίσνεϋ προσπαθούν να ψαρέψουν μικρά για να φωτογραφηθούν, ανάμεσα στους λιγοστούς επισκέπτες. Περπατήσαμε ώς την Κλαυθμώνος. Περνώντας μπροστά από το καμμένο Αττικόν με τα ερείπια ορατά από παντού μέ ᾽πιασε το στομάχι μου. Και πάλι ο κόσμος ελάχιστος στο υποτιθέμενο χωριό των Χριστουγέννων στην πλατεία που γέμιζε το βράδυ με αστέγους. Ένα καρουσέλ με λίγα παιδάκια και ολόγυρα μικρομάγαζα με λουκουμάδες, τυριά και κοσμήματα, μερικές βάρκες και ένα βαγόνι σκοποβολής λούνα παρκ. Το μόνο που θύμιζε τις μέρες ήταν μια φάτνη. Γουστόζικη κατά τη μάνα μου. Τα άλλα παρέπεμπαν σε πανηγύρι τοπικών προϊόντων μίζερης επαρχίας. Η μεγαλύτερη απογοήτευση είναι η ίδια η πλατεία Ομονοίας. Ένα τεράστιο φωτεινό ΑΘΗΝΑ, ορατό τη νύχτα, αντί άλλου εορταστικού στολισμού δεσπόζει στην καρδιά της Ελλάδας, ειρωνικά, για να θυμίσει σε όσους έχουν ξεχάσει πού βρίσκονται ή να υπερτονίσει τον ευτελισμό της χιλιοτραγουδισμένης στο δακτυλίδι της γης διαμαντόπετρας. Σε όλη τη διαδρομή αναζητούσα να βρω κάτι να μας κάνει να χαμογελάσουμε και να είναι ετοιμασμένο για αυτές τις μέρες. Τίποτα. Η μόνη παρηγοριά και ελπίδα: τα χαρούμενα πρόσωπα των νέων παιδιών, των εφήβων μουσικών που έπαιζαν στην Καπνικαρέα κάλαντα ηπειρώτικα με το γλυκόλαλο κλαρίνο να μαγεύει την ακοή μας και πιο κάτω το υπέροχο κανονάκι μιας άλλης κομπανίας να σκορπάει στον αέρα παραμυθία.

Καλή χρονιά να έχουμε! Με προκλήσεις που θα μας κάνουν δημιουργικούς και καλύτερους!

Rethink Athens

Να ξανασκεφτούμε την Αθήνα μας προτρέπει το Ίδρυμα Ωνάση με την παρέμβασή του στο κέντρο με βασικό άξονα την οδό Πανεπιστημίου. Τρεις είναι οι στόχοι του έργου:

• Το κέντρο της πόλης να είναι τόπος προορισμού για τον πολίτη και όχι χώρος διέλευσης αυτοκινήτων
• Η λειτουργική, αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση του κέντρου
• Η ενίσχυση των εμπορικών, διοικητικών και οικονομικών λειτουργιών της πόλης

Ουσιαστικά μιλάμε για έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που θα είναι ευρωπαϊκός. Στην προετοιμασία συμμετέχουν αρμόδια υπουργεία (Περιβάλλοντος, Μεταφορών), ο Δήμος της Αθήνας και άλλοι φορείς.

Στόχος είναι η Πανεπιστημίου να γίνει φιλική στον πεζό και στον ποδηλάτη, ενώ το τραμ θα διέρχεται από εκεί ως μέσο μαζικής μεταφοράς, προεκτείνοντας τη γραμμή από το Σύνταγμα έως τα Πατήσια (δεν βρήκα να διευκρινίζεται πού ακριβώς θα τελειώνει). Έτσι, η Πανεπιστημίου θα ενώσει τα μεγάλα μουσεία ενώ η Ακαδημίας αλλάζει κατεύθυνση ως πύλη καθόδου των αυτοκινήτων που κατεβαίνουν από τη Βασ. Σοφίας. Διατηρείται η Σταδίου ως άνοδος, ενώ η Αγίου Κωνσταντίνου άνοδος, ώστε να διοχετεύονται τα αυτοκίνητα προς την Γ´ Σεπτεμβρίου. Όλα αυτά σημαίνουν και ένα νέο σχεδιασμό του δικτύου συγκοινωνιών στο κέντρο.

Η πρωτοτυπία στη διαδικασία του διαγωνισμού είναι ότι δίνεται η ευκαιρία για μια δημόσια συζήτηση στο ευρύ κοινό μέσα από τον ιστότοπο που έχει δημιουργηθεί ειδικά και μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Μέσα από τον ιστότοπο θα γίνονται και οι εγγραφές των ενδιαφερομένων που θα θέτουν υποψηφιότητα. Νά, πώς περιγράφεται σύντομα το έργο:

Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός θέτει το θέμα της ποιότητας ζωής στην καθημερινότητά μας και μέσα από αυτόν θα προκληθεί ενδιαφέρον, ώστε να καλλιεργηθεί δημόσια συζήτηση για τις νέες συνθήκες που θα αναζωογονήσουν με ελκυστικό και βιώσιμο τρόπο το Κέντρο της Αθήνας. Είναι ο καταλύτης που θα προκαλέσει τοποθετήσεις για όλα τα ζητήματα και δημιουργική ζύμωση απόψεων των πολιτών, των εμπλεκόμενων ειδικών, αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών, πνευματικών ανθρώπων, οικονομολόγων και άλλων, για νέες αναζητήσεις πάνω στον παλιό καμβά της πόλης. Στόχος της μελέτης που θα προκριθεί είναι οι ουσιαστικές αλλαγές στην εικόνα, τη δομή και τη λειτουργία του κέντρου, επιλύοντας τα θέματα που αφορούν στην καθημερινότητα και αναβαθμίζοντας την πόλη ώστε να γίνει φιλική, ελκυστική για να ανταγωνιστεί τις Ευρωπαϊκές Μητροπόλεις. Η ασφάλεια, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, η εγκατάσταση και επιστροφή της κατοικίας, η ανάδειξη του πολιτιστικού μας πλούτου και η πνοή ποιότητας και ζωής σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας, θα αποτελούν βάση της μελέτης. Η Αθήνα θα μεταμορφωθεί σε ζωντανή πόλη όλο το 24ωρο.

Όλα αυτά που σημειώνονται, τα τόσο όμορφα διατυπωμένα, δεν είναι απλώς θέμα πολεοδομικού σχεδιασμού και αισθητικών παρεμβάσεων αλλά είναι ζητήματα μιας συνολικότερης πολιτικής που θα βάζει τον κάτοικο, τον εργαζόμενο και τον επισκέπτη της πόλης ως προτεραιότητα και δεν θα θέλει να μακιγιάρει τα κακώς κείμενα και την εξαθλίωση που γνωρίζουμε από πρώτο χέρι όσοι κινούμαστε στους κεντρικούς δρόμους.

Αναμφίβολα, είναι αξιέπαινη η πρωτοβουλία και μια ελπίδα η αναγγελία (κι ας είναι παραμονές εκλογών) για έναν διαγωνισμό που θα έχει στο επίκεντρο ένα νέο πρόσωπο της καρδιάς της Ελλάδας, την Αθήνα. Η Αθήνα, σήμερα μοιάζει γερασμένη και κυρίως ντροπιασμένη από την κακοποίηση που έχει υποστεί. Ακόμα και σήμερα με δυσκολία μπορείς να περπατήσεις το κέντρο με έναν φιλοξενούμενο ή με ένα μικρό παιδί και να είσαι περήφανος με τις εικόνες που αντικρύζεις. Οι ίδιοι οι κάτοικοι που απέμειναν μοιάζουν σαν ακρίτες που φυλάνε ένα κάστρο και δεν το εγκαταλείπουν.

Διαγωνισμούς έχουμε δει ξανά στο παρελθόν. Η πλατεία Ομονοίας είναι η μεγάλη χαμένη από τον τελευταίο διαγωνισμό που έγινε για την ανάπλασή της δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ως προς την υλοποίηση.

Εύχομαι όσα καλά σχεδιαστούν να γίνουν και το ζόμπι να γίνει μια πανέμορφη κόρη. Βέβαια, κάθε εγχείριση έχει ένα ποσοστό αποτυχίας. Μία πλαστική προσώπου μπορεί να έχει ολέθρια αποτελέσματα αντί της αισθητικής αναβάθμισης.

Τί ωραία που δείχνουν όλα στο βίντεο με την αναγγελία! Και είμαι βέβαιος πόσο ωραία θα είναι όλα στα σχέδια που θα προκριθούν. Άλλο όμως τα σχέδια και άλλο η υλοποίησή τους.  Μακάρι να γίνει κάτι καλό.

Iστότοπος: http://www.rethinkathens.org/

Στο μετρό με τον φόβο

σήμερα. Κι έκανε κρύο. Η είδηση με τον μηχανισμό που δεν λειτούργησε στην πράσινη τσάντα, την αφημένη στον συρμό δεν με άφησε στιγμή. Από την ώρα που ξεκίνησα να πάω να δω τη μάνα μου, μέχρι και που γύρισα. Δεν έχω βιώσει παρόμοιο φόβο ούτε στο Λονδίνο ούτε στη Νέα Υόρκη. Έλεγα, σήμερα, μέσα μου: τί χρειάζεται για να κλείσεις τα μάτια σου για πάντα; πόσο αναπάντεχα μπορεί να σου συμβεί; Eκεί που μέχρι σήμερα δεν είχαμε παρατράγουδα, παρά μόνο πολιτισμό. Ναί, στο μετρό αισθάνεσαι ότι οι άνθρωποι αλλάζουν. Αφήνουν έξω από την είσοδο του σταθμού τον μίζερο εαυτό τους και ενδύονται έναν εαυτό πώς να το πω, πιο αξιοπρεπή, πιο ευρωπαίο, πιο προσεχτικό στους γύρω του, ίσως και πιο ανθρώπινο. Ώσπου άκουσα αυτή την είδηση και πάγωσα. Και φαντάζομαι όσοι χιλιάδες άλλοι στην Αθήνα μπαινοβγαίνουν στον υπόγειο. Πώς μπορούν να μισούν τη ζωή ορισμένοι και να παίζουν έτσι με τη ζωή των συνανθρώπων τους; Και τότε θυμήθηκα τη θεία μου που δεν έχει διαβεί την αποβάθρα του μετρό. Φοβάται μήπως της συμβεί κάτι και δεν έχει διέξοδο διαφυγής. Και ταράχτηκα, σκεπτόμενος αυτό το ξαφνικό κι αναπάντεχο τράνταγμα της έκρηξης και μετά τα μάτια κλειστά, το στόμα βουβό. Άραγε πονάς εκείνη τη στιγμή ή σε παίρνει ένα γλυκός ύπνος; Τι συμβαίνει μετά; Δεν θα ξεχάσω ποτέ τί μου συνέβη, κάποτε στην Αμερική, ένα βράδυ που περπατούσα και ξαφνικά άρχισα να μην αισθάνομαι τα κάτω άκρα, να με διαπερνάει μια ευχάριση τάση για νάρκωση, και να καταλαβαίνω ότι θα σωριαστώ στο έδαφος. Ήταν κάτι που δεν το επεδίωκα. Συνέβαινε. Έλεγα θα πέσω κάτω. Και θα κλείσω για πάντα τα βλέφαρα. Ένα αίσθημα αυτοσυντήρησης, τότε, με κινητοποίησε. Σκεφτόμουν να ζητήσω βοήθεια. Αλλά όχι. Είπα θα τρέξω. Να ζεσταθώ. Να γυρίσω σπίτι μου. Μέχρι να δω τη μεγάλη πόρτα της εισόδου η ψυχή μου είχε φτάσει και γω δεν ξέρω πού. Πανικός. Σώθηκα. Την άλλη μέρα έμαθα ότι η θερμοκρασία είχε πέσει πολλούς βαθμούς κάτω από το μηδέν. Αλλά και αυτή η φάση είχε μια εξέλιξη (αν και ταχύτατη), και τέλος πάντων μια συμφιλίωση με την ιδέα του θανάτου. Αυτό με το μετρό, το ξαφνικό κι αναπάντεχο που μπορεί να μας συμβεί, είναι κάτι που με τρελλαίνει και με κάνει να μην μπορώ να ειρηνέψω.

Είμαι ό,τι είμαστε

Κατέβηκα στο κέντρο αναζητώντας δίσκους τύρφης για να αναστήσω δεντράκια από σπόρους. Έφτασα στην Ευριπίδου στα σχετικά καταστήματα γεωργικών ειδών. Όλα ήταν στη θέση τους. Γωνία Χαλκοκονδύλη και Σωκράτους οι πόρνες δημιουργούν ένα οδόφραγμα. Αγνώστου προελεύσεως και ταυτότητας. Το μόνο κοινό τους: Είναι λευκές και βάφονται κακότεχνα. Δείχνουν να έχουν έρθει από χωριά και να μη γνωρίζουν το άστυ. Λίγα μέτρα παραπάνω, οι καμμένες. Μάτια γλαρωμένα, δεν κάνουν καν προσπάθεια να ψαρέψουν περαστικούς. Έχουν παραδοθεί στην πρέζα και είναι μονίμως στον κόσμο τους. Όρθιες ή ξαπλωμένες. Δύσμοιρες. Εξαϋλωμένες από την κατάχρηση. Κυρίως, είναι νέες. Και κυρίως, είναι απεικάσματα νεκρών. Όλα είναι στη θέση τους. Στο ιστορικό μας κέντρο. Οι μαύροι, άνετοι αλλά με αετίσιο μάτι σκανάρουν στο σταυροδρόμι Αγίου Κωνσταντίνου και Σωκράτους για να πουλήσουν την πραμάτεια τους. Μικρές πόρνες εμφανίζονται πίσω από τεράστιους όγκους απορριμάτων στην απέναντι γωνία. Στα φανερά, και όχι στα κλεφτά, όλοι γινόμαστε μάρτυρες συναλλαγών με ουσίες στους μεγάλους δρόμους της πόλης. Λίγο πιο πάνω, Πατησίων και Πανεπιστημίου τα ίδια. Επί της Πανεπιστημίου από τα Χαυτεία έως το Πολυτεχνείο η συναλλαγή είναι πλέον ρουτίνα. Πίσω από το Δημαρχείο, το εμβληματικὸ κτήριο της πόλης τα σκουπίδια σωρό. Με μικρά διαλείμματα πεζοδρομίων που έχουν φροντίσει οι νοικοκυραίοι έμποροι η Αθήνα δείχνει να έχει εγκαταλειφθεί. Μπόχα παντού. Σταματώ για ένα κεράκι στον Άγιο Γεράσιμο της Πολυκλινικής.

Οι μορφές που έχουν ιστορήσει ο Κόντογλου και ο Βαμπούλης συντροφεύουν τους περαστικούς του πολύπαθου κέντρου.

Το εκκλησάκι είναι στη γωνία Πειραιώς και Σωκράτους. Με υποδέχονται τα αιθέρια έλαια των βασιλικών. Μία κοπέλλα φτιάχνει ματσάκια για αύριο. Τρίτη και 13 σήμερα. Αύριο είναι του Σταυρού. Προσκυνώ. Και θαυμάζω τις καπνισμένες ζωγραφιές του Κόντογλου σε αυτή την όαση. Όλοι οι τοίχοι είναι ιστορημένοι από τον ίδιο και τον αγαπημένο του μαθητή Πέτρο Βαμπούλη. Είναι όλοι εκεί. Οι Απόστολοι που έτρεξαν εκ περάτων της γης να χαιρετίσουν την Παναγία στην κοίμηση, οι γιατροί Κοσμάς και Δαμιανός, ο Αναπεσών που επιβλέπει από τη Δύση τον χώρο και ο Παντοκράτωρ να ελέγχει το σύμπαν από την οροφή. Ένας προσκυνητής ανέβηκε σε έναν μικρό εξώστη. Πηγαίνω κι εγώ. Φωτογραφίζω από εκεί την ἐπιγραφή: «… ἱστορήθη διὰ χειρὸς Φ. Κόντογλου καὶ Π. Βαμπούλη, 1965». Ξαφνικά, μια φωνή απέξω σχίζει την ησυχία του χώρου. Κι εμένα μου χαλάει την εικόνα που είχα στο νου μου με τον χρυσοπλοκώτατο πύργο, αναλογιζόμενος το καταληκτήριο εξαποστειλάριο του παρακλητικού κανόνα. Η σκέψη μου πάει κατευθείαν στη συναλλαγή που γίνεται στο δρόμο. Ανάμεσα από τις φωνές ξεχωρίζω μία φράση: «Είμαι ό,τι είμαστε». Ήταν εξαιρετικά βροντερή η φράση. Σχεδόν αμέσως διαβαίνει το κεφαλόσκαλο ένας νέος άνθρωπος. Δεν θάταν πάνω από 30. Τζην, χαμηλοκάβαλλο, ένα ολοκόκκινο φανελλάκι, κοντομάνικο. Στο δέρμα που φαινόταν έβλεπες χαραγμένα απροσδιόριστα σχέδια να κοσμούν ένα αδύνατο σώμα με ένα χέρι. Το άλλο ήταν κομμένο από το ύψος του ώμου. Ανάβει κεράκι, προσκυνάει. Πλησιάζει την κοπέλλα που τελείωνε τα ματσάκια με τα μεθυστικά βασιλικά. Κάτι της λέει. Μάλλον κάτι της ζητάει. Εκείνη αρνιέται ευγενικά. Εκείνος κοντοστέκεται στο πλατύσκαλο κι εγώ φεύγω βιαστικά. Κι ενοχικά. Σε τέτοιες στιγμές νιώθω ότι δεν είμαι.