Με ενδιαφέρον αναμενόταν η παρουσίαση του Τυχοδιώκτη του Μ. Χουρμούζη (1804-1882), κωμωδία του 1835 που είχε στόχο τον Heideck, τον βαυαρό στρατιωτικό που έδρασε την περίοδο της Αντιβασιλείας, μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα (Μάιος/Ιούνιος 1835), μαζί με τους Armansperg και Maurer.
Οι κωμωδίες του Χουρμούζη είναι κριτική στο σύστημα και της εξουσίας της εποχής του από την πλευρά ενός αγωνιστή του 1821 που ήρθε 16χρονος έφηβος από την Κωνσταντινούπολη για να στρατευθεί στην υπόθεση της εθνικής ανεξαρτησίας. Ο Χουρμούζης για 13 χρόνια, από το 1821 έως το 1834, βρέθηκε στην πλευρά των ελλήνων επαναστατών αλλά στο τέλος ένοιωσε προδωμένος και αδικημένος από την εξουσία των Βαυαρών.
Περίμενα, λοιπόν, να δω τον τρόπο που ο Παπαβασιλείου θα ερμηνεύσει τον πρωταγωνιστή ως σύμβολο της ξενοκρατίας που είχε επιβληθεί στο νεοσύστατο κρατίδιο των Ελλήνων.
Τί συμβαίνει, όμως, όταν ένας σκηνοθέτης θεωρεί πώς ένα θεατρικό έργο δεν έχει καμιά αξία ως έργο τέχνης παρά μόνο ιστορική σημασία; Η απάντηση είναι απλή: προσπαθεί να του κάνει ένα λίφτινγκ ώστε να το ξανανιώσει, να το φρεσκάρει για να το μοιραστεί με το κοινό του. Ο Παπαβασιλείου στη μελέτη που έκανε για τον Τυχοδιώκτη κατέληξε στο συμπέρασμα πως «το κείμενο δεν έχει θεατρολογική ή δραματολογική αξία, αλλά ιστορική». Και έτσι διαβάζουμε στις σχετικές καταχωρήσεις του προγράμματος του Ελληνικού Φεστιβάλ: «ο Τυχοδιώκτης… βασισμένος στον Χουρμούζη».
Ο Παπαβασιλείου βρίσκει αναλογίες του τότε με το τώρα, ιδίως όσον αφορά το ζήτημα της εξάρτησης της Ελλάδας από ξένες δυνάμεις. Έτσι, δημιουργήθηκε μία νέα ιστορία (δραματουργική συνεργασία: Πέτρος Μάρκαρης), μεταφέροντας τον χρόνο του έργου στα 2021, όταν έχουν περάσει 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση και 10 χρόνια από την εμφάνιση του ΔΝΤ στην Ελλάδα. Με τα δικά του λόγια: «Οι ηθοποιοί γίνονται μέλη της τρόικας των ελεγκτών του ΔΝΤ, που ετοιμάζονται να αποχωρήσουν. Φεύγοντας, διοργανώνουν μια τελετή. Στο πλαίσιο αυτής της τελετής επιχειρείται μια τελετή στον γενάρχη του επαγγέλματος που ακούει στο όνομα «Σωτήρας της Νεότητας Ελλάδος» και λέει θα τιμήσουμε αυτόν τον πρωτόγονο άνθρωπο που έφτιαξε ο Χουρμούζης, κάνοντας αυτή την τελετή αποχαιρετισμού. Έτσι μας βγήκε μια δήλωση αισιοδοξίας: θα υπάρχει 2021, θα υπάρχει 25η Μαρτίου και η τρόικα φεύγει.»
Ο Παπαβασιλείου, αν και επέλεξε το συγκεκριμένο έργο, δεν είδε τον Χουρμούζη ως ένα τμήμα της θεατρικής μας παράδοσης. Όπως δεν αναγνώρισε και τη λαϊκή διάσταση που είχε η δραματουργία του. Μάταια, αναζήτησα την αλληγορία που έχει το έργο για τον τυχοδιωκτισμό που κρύβει ο καθένας. Έτσι, η απομάκρυνση από τον Χουρμούζη, και ο συγχρονισμός του Τυχοδιώκτη (με τα άχαρα κινούμενα σκηνικά) στα καθ᾽ ημάς είναι πασιφανής από τα πρώτα λεπτά της παράστασης. Σε έναν άδειο χώρο ένας αφηγητής μας λέει την υπόθεση, συχνά στα αγγλικά, με ελληνικούς υπότιτλους, παραπέμποντας και σε όσα θα ήθελε ο συγγραφέας στον οποίο βασίστηκε η υπόθεση. Και ο Χουρμούζης; Υπήρξαν κομμάτια από το κείμενο που ακούστηκαν από τους ηθοποιούς, αλλά μέσα στο γενικότερο πλαίσιο φάνηκαν να μη δένουν μεταξύ τους αλλά και μέ όλη την ιστορία που επινοήθηκε. Μπορεί ο Παπαβασιλείου να δέθηκε με το κείμενο του Χουρμούζη, αλλά αυτό που είδαμε ήταν σα να ζωντανεύει ένας εφιάλτης με σκέψεις, λόγια, ατάκες, δηλώσεις, μια ρητορεία μπρεχτικού τύπου με καταγγελία του τι συμβαίνει σήμερα (απόγνωση, χάσιμο αξιοπρέπειας, νέοι που πήραν το δρόμο της φυγής) ένα υλικό πληροφοριών που προκάλεσε σύγχυση παρά βοηθούσε στην άνετη παρακολούθηση του έργου.
Το πρόσωπο που σαφὠς αναδείχτηκε ήταν αυτό του Παπαβασιλείου. Διάβασα τις δηλώσεις του σκηνοθέτη αφού είδα την παράσταση και ο λόγος του ουσιαστικά δείχνει να υπομνηματίζει τον λόγο που είχε ο ίδιος ως αφηγητής επί σκηνής σε όσα είδαμε στην Πειραιώς 260. Και πρέπει να πω ότι είναι ο λόγος του Παπαβασιλείου ελκυστικός και προκαλεί το ενδιαφέρον όταν διαβάζεται σε ένα έντυπο. Όμως, στο θέατρο της οδού Πειραιώς, ο λόγος όφειλε να γίνει ήχος και εικόνα, άρα προκαλείται το ερώτημα πόσο δραστικός ήταν. Πόσο δηλαδή προκάλεσε το ενδιαφέρον να παρακολουθήσεις την εξέλιξη της υπόθεσης όταν, μάλιστα, δεν είσαι ειδικός. Και παρακολουθείς την υπόθεση όταν μεταγγίζονται στο κοινό εντάσεις και αινίγματα… Εδώ, είδαμε ηθοποιούς να αλλάζουν ρόλους, χωρίς να γίνεται αντιληπτό κάθε φορά τι εκπροσωπούν, και κυρίως να μη δημιουργείται το ενδιαφέρον να πας λίγο παρακάτω. Οι καλοί ηθοποιοί έπαιξαν, κινήθηκαν πολύ, έδεσαν μεταξύ τους. Και μάλλον πέρασαν καλά στις πρόβες. Αλλά η όλη ατμόσφαιρα δεν κατάφερε να αποδώσει το μήνυμα που πλασαρίστηκε στα μαζικά μέσα: «τον τυχοδιωκτισμό που διαπερνά σα νήμα την ιστορία αυτού του τόπου».
Πήγα στην παράσταση με τα αγνότερα αισθήματα. Και ανεχώρησα κουρασμένος από το σκηνικό αποτέλεσμα. Να, γιατί η άποψη της Λένας που διάβασα είναι πολύ κοντά σε όσα αισθάνθηκα:
|
(Κριτική #180925) |
 |
12/7/2010 11:59:40 μμ |
Με μεγάλη απογοήτευση παρακολούθησα την ποιοτική αρπαχτή του κ. Παπαβασιλείου , βασισμένη πάνω στο πνευματώδες κείμενο του Χουρμούζη που μετά βίας γινόταν αντιληπτό από την ταχύλογη και ανέκφραστη εκφορά των ηθοποιών. Μια ακόμα θεοβάρετη βραδιά στο φεστιβάλ Αθηνών που εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων όπως το Ραούλ φαίνεται ότι βάλθηκε να μας κάνει να εμπεδώσουμε την κρίση ως το μεδούλι. Στατικότητα , κοινοτοπίες πάνω στην εθνική μας κατάντια, στερεότυπα κουλτουρέ αστεία δεν ήταν σίγουρα αυτό που θα μας συντάραζε ή θα μας αποκάλυπτε πτυχές του νεοελληνικού ψυχισμού που προεξοφλούσαν την τωρινή κρίση. Δεν βγήκαμε από τα ρούχα μας βέβαια όπως με τις λαζοπουλικές παράτες αλλά μείναμε μέσα στα ρούχα μας να ιδρώνουμε και να υπομένουμε μια κουφόβραση στωικά που κανένας οίστρος της ζωής δεν φάνηκε να την χαρακτηρίζει. Μεταξύ ανοσιότητας και βαρεμάρας η δημόσια αλλά και η πνευματική μας ζωή ροκανίζει τα αποθέματα υπομονής και προοιωνίζει τα χειρότερα για το άμεσο μέλλον. |
|
Αυτό που έμενε ήταν η παρουσία του Παπαβασιλείου να κόβει βόλτες και μετά να αποσύρεται σε ένα σημείο της αχανούς σκηνής, γυρνώντας την πλάτη στο κοινό, κρατώντας ένα ποτήρι και πίνοντας… Και η φωνή του. Η φωνή του Παπαβασιλείου είναι υπέροχη από κάθε άποψη.
Μετά από την παράσταση, κλείνοντας τα μάτια θέλω να σβήσω κάθε εικόνα και και λέω μέσα μου, ναι, αυτό που θα ήθελα πραγματικά ήταν να ακούσω ολόκληρο το κείμενο του Τυχοδιώκτη, χωρίς περικοπές, χωρίς επεξεργασία, χωρίς παρεμβολές…
Ιστοσελίδα: Τυχοδιώκτης στο Ελληνικό Φεστιβάλ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Σκηνοθεσία: Βασίλης Παπαβασιλείου
Δραματουργική συνεργασία: Πέτρος Μάρκαρης
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρί-Νοέλ Σεμέ
Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Χορογραφία: Δημήτρης Σωτηρίου
Καλλιτεχνικός Συνεργάτης: Σωτήρης Χαβιάρας
Βοηθός σκηνοθέτη: Νικολέτα Φιλόσογλου
Βίντεο – Βασίλης Κουντούρης
Βοηθός Σκηνογράφου – Julie Honore
Ήχος – Κώστας Μπώκος
Κατασκευές – Σωκράτης Δαλαμάγκας
Ερμηνεύουν:
Γιώργος Γιαννακάκος, Θανάσης Δήμου, Ηλίας Ζερβός, Βασίλης Παπαβασιλείου, Δημήτρης Παπανικολάου, Χρόνης Παυλίδης, Βασίλης Χαλακατεβάκης
Συμμετέχει η Γιάννα Καφέ
Ardalion 