Πήγα στη Mήδεια των Bασίλιεφ-Kονιόρδου χωρίς να διαβάσω καμιά κριτική. Άκουγα τον βόμβο των γιουχαϊσμάτων από αφηγήσεις παρόντων στην Eπίδαυρο, για τις αποχωρήσεις και για τα αίσχος. Kαι χαιρόμουν από τη μια για το κοινό που δεν κατάπινε όσα του προσφέρουν, αλλά από την άλλη στεκόμουν βουβός σε σχόλια, κριτικές και υπερβολές, αφού δεν είχα προσωπική εμπειρία.
Xτες, μπροστά σε ένα μικρό κοινό, στο Hρώδειο η ίδια παράσταση που συναγωνίστηκε σε αποδοκιμασία τους Bατράχους του Λιγνάδη, αποθεώθηκε από το κοινό. Kαι δεν ήταν ένα κοινό ειδικών. Ήταν όμως κοινό με άποψη, και όχι η γνωστή κοσμική κοινωνία που ποζάρει «φυσικά» για ένα φλας.
Πανί και ξύλο
Ο Ιάσων στο τέλος της παράστασης είναι θαμμένος στο χώμα και επάνω στο μνήμα-τραπέζι στέκεται η ανάμνηση από την Αργώ.
Η αισθητική της παράστασης ήταν σαφής. Πανί και ξύλο ήταν τα υλικά του σκηνικού χώρου. Κανείς από τους θεατές δεν πρόκειται να ξεχάσει το αιμάτινο σκηνικό του Διονύση Φωτόπουλου που όριζε τη σκηνή σαν αρένα αντιπαράθεσης των φύλων, όπου δεν χωράει η ισοπαλία (κομμάτι έως πολύ ασφυκτιούσε το σκηνικό στο Ηρώδειο). Κάποιος ΟΦΕΙΛΕΙ να εξοντωθεί. Στη συγκεκριμένη μάχη νικήτρια είναι η εγγονή του ήλιου. Παρόλη την αδικία της αναλήφτηκε με ζωντανές τις ψυχές των παιδιών της, ενώ ο Ιἀσων θάβεται στον πολιτισμό του. Υπάρχει όταν εγκαταλείπεται, συνειδητοποιεί το είναι στην ύστατη αδυναμία του.
Στο επίκεντρο η μάγισσα της Ανατολής
Η ιστορία θα ξεκινήσει με μουσική πάνω σε βαλκάνιους σκοπούς με μια μπάντα από καλλιτέχνες μουσικούς οι οποίοι επί σκηνής πρωταγωνιστούν σαν ένας δεύτερος χορός που συνυπάρχει και συμμετέχει διαβάζοντας τον Ευριπίδη από τη δική του πλευρά, άξια.
Μου έλειψε η ερωτευμένη Μήδεια αλλά καταχάρηκα τη γυναίκα που κουβαλάει μια γνώση θεϊκή, που δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τους θνητούς, που ανήκει σε άλλη κοινότητα. Και νομίζω ότι η ανάδειξη του μεταφυσικού στοιχείου είναι από τα δυσκολότερα εγχειρήματα, αφού χρειάζεται να παραιτηθεί κανείς από συναισθηματικές προθέσεις και επιδιώξεις, για να βρει μια γλώσσα που θα πλησιάζει το μυστήριο μέσα από σύμβολα πλήρους περιεχομένου, που θα μπορέσει το κοινό να τα ερμηνεύσει. Μοιραία, σχεδόν, κάποιος φτάνει στον μυστικισμό, στην τελετή και το δρώμενο για να μπορέσει να υπερβεί μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Πράγμα που σημαίνει ότι θα πειραματιστεί με φόρμες, με χρωματολόγια, με γλώσσες και κώδικες ώστε να συνθέσει κάτι μοναδικό που θα έχει παραπεμπτικότητα σε αλήθειες που αφορούν τους θεατές. Και ο Βασίλιεφ από την εποχή που ανέβαζε τους Θρήνους του Ιερεμία (1995) έδινε έμφαση στην ορθόδοξη παράδοση της ρωσικής εκκλησίας και αναζητούσε κλειδιά στην τελετουργική. Στη Μήδεια που σκηνοθέτησε στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, οι ηθοποιοί κατάφεραν να ελαφρύνουν, και να φέρουν μια πνευματικότητα στη σκηνή που υπηρετούσε την απλότητα και μυσταγωγούσε το κοινό στο μυστήριο των παθών της ηρωΐδας. Όλοι οι ηθοποιοί ήταν άξιοι και δεν θέλω να διακρίνω κανέναν, γιατί όλοι δούλεψαν με την ίδια δύναμη.
Το αιμάτινο σκηνικό του Διονύση Φωτόπουλου καθόρισε την αισθητική της παράστασης: Όλα είναι ένας αγώνας. Ακόμη και η ίδια η θεατρική πράξη.
Και εδώ, τα χρώματα είχαν τη δική τους συμβολή: ασπρόμαυρα ενδύματα για όλους. Οι άντρες μας πήγαιναν σε φουστανελάδες ή άντρες με μπουτούρια που βγήκαν από ξένους περιηγητές, οι φιγούρες των γυναικών του χορού θύμιζαν έντονα Γιάννη Γαΐτη, στη Μήδεια εναλλάχθηκε το μαύρο και ἀσπρο με ένα εσωτερικό κόκκινο. Μία πινελιά γαλάζιου της τροφού κι μια γραμμή κίτρινου από την άμαξα του ηλίου στο τέλος.
Ο απόλυτος κύκλος της αρένας άνοιγε και έκλεινε για να ενώσει το έξω με το μέσα, τη σκηνή με τον μύθο και την ιστορία, να εισβάλλουν τα πρόσωπα και να στροβιλιστούν στη διάρκεια της παράστασης, με παρόντα τον δίσκο του ήλιου που ανέτειλε στην έναρξη της παράστασης, και έδυσε τρεις ώρες ακριβώς μετά, όταν όλα είχαν τελειώσει.
Ωστόσο, το σφυρί, το μαχαίρι, τα φίδια, παρόλο που έδωσαν το έναυσμα για ενδιαφέρουσες χορογραφίες εγκλωβίστηκαν σε λογικές περιγραφής του χαρακτήρα της Μήδειας, αν και κάποιες στιγμές η φιγούρα της Κονιόρδου έμοιαζε τεράστιο σκίτσο από κόμικ.
Μουσική πανδαισία
Ήταν φανερό ότι ένα μεγάλο μέρος της παράστασης ήταν η μουσική του, η οποία στέκεται αυτόνομα. Όλο το έργο είχε συντεθεῖ με μελωδίες που εκτελέστηκαν από μια εξαιρετικώτατη ορχήστρα που δεν συνόδευαν ή γεφύρωναν τα μέρη του έργου, αλλά ανεδείκνυαν τα μέλη ως πρωταγωνιστικά στοιχεία της παράστασης. Αυτό έγινε φανερό από το εναρκτήριο τραγούδι της Μήδειας, έναν αμανέ που έσχισε τον ουρανό της Ακρόπολης (η αλήθεια είναι με τη βοήθεια μιας ψείρας για ενίσχυση της φωνής), οριοθετώντας μια ατμόσφαιρα επικού μεγαλείου, όπου οι προσωπικοί τόνοι θα είναι υπό έλεγχο. Η ιστορία που θα παρακολουθούσαμε δεν ήταν ψυχολογικό έργο δωματίου, αλλά μία τραγωδία όπου δυνάμεις απρόσιτες από την ανθρώπινη ισχύ καθορίζουν και προωθούν την υπόθεση.
Την ανάληψη της Μήδειας σηματοδότησε το μπαλόνι που ήταν δεμένο στο τρίκυκλο άρμα της, και αφέθηκε στον σεληνιασμένο ουρανό της πόλης.
Στο μισάωρο είχα πλέον τη βεβαιότητα ότι η ομάδα που δούλεψε για τη Μήδεια θέλησε να προτείνει μια οπερατική ανάγνωση με μουσική και τραγούδια της Ανατολής, με σαφείς αναγωγές στη ρεμπέτικη παράδοση. Είναι αλήθεια, ότι συχνά ένιωθα ότι το έργο εξελισσόταν σα δρώμενο μέσα σε μια γιορτή περιτομής την εποχή της ανεμελιάς του 17ου και 18ου αιώνα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ακόμα και οι μουσικοί φορούσαν μαύρα φέσια. Ίσως για τούτο δεν με ενόχλησαν οι παρουσίες που θύμιζαν φράγκικο πολιτισμό, τα παπιγιόν ή ορισμένα κοστούμια που θύμιζαν τσίρκο. Μέσα στην παραζάλη της παράστασης τα στοιχεία αυτά λειτουργούσαν μάλλον ονειρικά παρά ως ασύνδετες εικόνες που κατέστρεφαν την αισθητική. Και μόνο για τη μουσική είμαι βέβαιος ότι άξιζε να δει κανείς την παράσταση.
Αμφίδρομη τελετή
Τώρα, που τελειώνω αυτό το κείμενο, λέω να κοιτάξω τί έχει γραφτεί ως σχόλιο ή ως επίσημη κριτική στα έντυπα. Η επίγευση της Μήδειας είναι ότι πρόκειται για μια εργασία με πολλή άσκηση από όλους, πειθαρχία και εντιμότητα προθέσεων. Θα έλεγα ότι υπήρχε κι ένας ενθουσιασμός που δεν επέτρεψε την περικοπή τμημάτων της μουσικής και της χορογραφίας για την οικονομία της παράστασης. Για μένα, η παράσταση, πέρα από την πρόταση που κόμιζε, απέδειξε ότι το θέατρο παραμένει και λειτουργεί ως ένας χώρος όπου επιτελείται ένα δρώμενο, μια τελετή η οποία αναμφίβολα έχει αμφίδρομο χαρακτήρα. Και νομίζω ότι η αντίληψη να μη διακοπεί η παράσταση ώστε να εκτιμηθεί η δουλειά στο τέλος είναι μικροαστική και συμβατική δεν έχει δεν καμιά σχέση με παλαιότερες εποχές, όπου το θέατρο διατηρούσε τον λαϊκό του χαρακτήρα.
Πάντως, φανταστείτε τί θα γινόταν εάν σήμερα οι πιστοί διέκοπταν την ώρα του κηρύγματος τον παπά ή τον επίσκοπο και του έλεγαν «έλεος παππούλη. Τί είναι αυτά που λες;»
Δεν μου άρεσε
Η παράσταση είχε σημεία που ένιωθες ότι έκανε κοιλιά, όπως ορισμένα χορικά ή ταυτόχρονη εκφορά του αγγελιοφόρου σε τρεις γλώσσες που ενόχλησε και πολυσυζητήθηκε ενώ ήταν σαφής η πρόθεση του σκηνοθέτη να δείξει μια βαβελική πραγματικότητα, που ακολούθησε την πράξη της παιδοκτονίας. Άσχετο, εάν το εύρημα ήταν κουραστικό, αλλά όχι προς αποδοκιμασία.
Νομίζω ότι το λιγότερο δουλεμένο κομμάτι της παράστασης ήταν η διδασκαλία του χορού. Κι εννοώ ότι η εκφορά του λόγου ήταν προβληματική, και η κατανόηση των κομματιών ήταν αδύνατη. Ο χορός δεν τραγούδησε. Ενώ απόλαυσα την θαυμάσια κίνηση, καλοσχεδιασμένη και ζυγισμένη και άλλοτε εκστατικά αυτοσχεδιαστική, μέσα στον κύκλο της αρένας, όταν ήταν να ανοίξει το στόμα του το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν μηδενικό, με αποτέλεσμα να επέρχεται κόπωση στους θεατές.
Οι ηθοποιοί ικανοποιημένοι εισπράττουν το χειροκρότημα από το κοινό του Ηρωδείου. Η παράσταση άρεσε.
Για άλλη μια φορά, στο τέλος της παράστασης κι αναλογιζόμενος όλον αυτόν τόν θόρυβο, σκεφτόμουν τι ψυχικά φορτία πρέπει να κουβαλάει ένας ευσυνείδητος ηθοποιός για να μπορέσει να αντέξει μετά από όσα του σέρνουν σε περίπτωση που δεν αρέσει. Γιατί ο σκηνοθέτης με την πρεμιέρα εξαφανίζεται, ο Bασίλιεφ επικοινωνούσε με μέιλ με τον θίασο του ΔHΠEΘE Πάτρας, και αυτό που μένει στη σκηνή είναι τα σώματα των σκηνικών, μόνα και έρημα…
Σύνδεσμος: Φεστιβάλ Αθηνών
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Μετάφραση: Εύη Μπαστιά-Σκηνοθεσία: Ανατόλι Βασίλιεφ-Σκηνογράφος: Διονύσης Φωτόπουλος-Κοστούμια: Τσάμπα Αντάλ-Σύνθεση – Μουσική επιμέλεια: Τάκης Φαραζής-Χορογράφος: Τσάμπα Χόρβατ-Συνεργάτης σκηνοθεσίας – Διδασκαλία: Βασίλης Λάγγος-Φιλολογικός σύμβουλος: Ευγένια Σμάγκινα-Διερμηνεία: Κωνσταντίνα Σαράντη-Βοηθός σκηνοθέτη – Μετάφραση: Ειρήνη Λιόβα
Διδασκαλία
Μουσική διδασκαλία: Κώστας Νικολόπουλος-Ανατολικές τεχνικές: Ιβάν Κότικ-Μαθήματα προφορικού λόγου: Ιλιά Κόζιν-Ασκήσεις ρύθμισης φωνητικού οργάνου: Αντρέι Νασιόκιν, Ελένα Ρέντιτσκινα-Ασκήσεις λαρυγγικού τραγουδιού: Νογκόν Σουμάροφ
Διανομή
Μήδεια: Λυδία Κονιόρδου-Τροφός /Άγγελος: Αγλαΐα Παππά-Ιάσων: Νίκος Ψαρράς-Αιγεύς: Νίκος Καραθάνος-Παιδαγωγός: Δημήτρης Κανέλλος-Κρέων: Γιώργος Γάλλος-Κορυφαίος: Λεονάρδος Μπάτης-Παιδί Ι: Μαρία Δερεμπέ-Παιδί ΙΙ: Βίκυ Καλπάκα
Χορός: Στέλιος Σοφός, Στέλιος Ξανθουδάκης, Βασίλης Κουκαλάνι, Θοδωρής Ευσταθιάδης, Μάριος Ντερντές, Άγγελος Τριανταφύλλου, Δαβίδ Μαλτέζε, Παντελής Παπαδόπουλος, Όθων Μεταξάς, Παύλος Σταυρόπουλος, Χρήστος Λάβνος, Στέργιος Ιωάννου, Τάκης Φαράζης
Αλεξία Καλτσίκη, Μαριάννα Δημητρίου, Τζίνα Θλιβέρη, Πηνελόπη Σεργουνιώτη, Πηνελόπη Μαρκοπούλου, Ειρήνη Τζανετουλάκου, Έρρικα Μπίγου, Γιώτα Μηλίτση, Μαρία Μάχου, Φωτεινή Τιμόθεου, Δήμητρα Σιγάλα, Σεβίλλη Παντελίδου, Στέλλα Χριστοδουλοπούλου, Ζαχαρούλα Κληματσάκη, Ρένα Κυπριώτη, Νάντια Σπηλιωτοπούλου, Βιβή Κατσάνη, Μαρία Φράγκου
Like this:
Like Loading...
Ardalion 