Ο υπολογιστής και ο έφηβος. Ένα γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας στο Αρχαιολογικό Μουσείο

378 αντικείμενα από το περίφημο ναυάγιο των Αντικυθήρων (1ος αιώνας π.Χ.) εκτίθενται στο Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας σε μία έκθεση που σχεδίασε και συντόνισε ο Νικόλαος Καλτσάς, ο μέχρι πρό τινος διευθυντής του Μουσείου. Τα πιο γνωστά είναι δύο: το σχεδόν δίμετρο άγαλμα του εφήβου και ο μοναδικός Μηχανισμός, ένα εκπληκτικό όργανο προσδιορισμού των θέσεων των πλανητών που τεκμηριώνει την υψηλή τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων.

Ιστορική ενάλια ανασκαφή

Η ανακάλυψη του ναυαγίου είναι το σημείο εκκίνησης για την ενάλια αρχαιολογία παγκοσμίως. Η ιστορία των ευρημάτων ξεκινά το 1900 όταν βουτηχτές από τη Σύμη με καπετάνιο τον Δημήτρη Κοντό (Τράμπα) αναζητώντας σφουγγάρια στον βυθό των 50 μέτρων ανακάλυψαν ένα φορτίο με μαρμάρινα και χάλκινα γλυπτά, αμφορείς, έναν μοναδικό μηχανισμό για τη μέτρηση του χρόνου, μικρά αντικείμενα και ό,τι απέμεινε από τα υλικά του πλοίου. Ειδοποίησαν τους αρμόδιους δημογέροντες (η Σύμη ήταν τουρκική τότε) και στη συνέχεια την ελληνική κυβέρνηση. Αμέσως, κινητοποιήθηκε το πολεμικό ναυτικό με τα πλοία Μυκάλη, Σύρος και Αιγιάλεια. Ωστόσο, πρωταγωνιστές στις καταδύσεις ήταν οι σπογγαλιείς από τη Σύμη που βουτούσαν για να ανασύρουν τα ευρήματα.

Το πολεμικό πλοίο Μυκάλη στην περιοχή των Αντικυθήρων. 1900-1901.

Για τους ηρωικούς νησιώτες έλεγε ο Εμμανουήλ Λυκούδης που ήταν νομικός σύμβουλος στο Υπουργείο Παιδείας:

Είναι ακατάληπτος η φιλοπατρία των αγαθών νησιωτών, οι οποίοι όχι μόνο αδέσποτον αρχαιολογικόν θησαυρόν κατέδειξαν, αλλά και με μόχθους και κινδύνους, των οποίων την φρίκην τίποτε δεν δύναται να περιγράψει, τον αποσπούν από βάθους 35 οργυών και τον προσφέρουν στο Έθνος. Ένα μέρος των θησαυρών, εάν επώλουν εις το εξωτερικόν, θα ήρκει διά να απαλλαγούν το υπόλοιπον του βίου των, των βασάνων και των κινδύνων του φοβερότερου των επαγγελμάτων…*

Σε εκείνη την περιπετειώδη ανασκαφή που δεν είχε προηγούμενο χρησιμοποιήθηκαν σχοινιά για να ανέβουν στην επιφάνεια τα ογκώδη αντικείμενα του ναυαγίου. Ένας νεκρός και δύο παράλυτοι από τη νόσο των δυτών ήταν τα θύματα της αποστολής. Εχω ακούσει κατά καιρούς για καράβια να φορτώνουν αρχαία εκεί στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν ξέρω πόσο είναι θρύλοι και πόσο πραγματικότητα οι ιστορίες των νησιωτών. Αναμφίβολα, το παράδειγμα των σφουγγαράδων από τη Σύμη είναι ένα εξαιρετικό υπόδειγμα ήθους.

Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 50 χρόνια για να φτάσουμε στο 1976 οπότε επιστρατεύθηκε ο Zακ Υβ Κουστώ και η ομάδα του. Η ελληνογαλλική αποστολή είχε μέλη αρχαιολόγους, αυτοδύτες, ανθρώπους παθιασμένους με την αρχαιολογία και με τη θάλασσα: Λ. Κολώνας, Χ.  Κριτζάς, Χ. Πέννας, Ν. Παπαδάκης, Μ. Μπορμπουδάκης, Γ. Παπαθανασόπουλος, Ε. Τσαβλίρης, Β. Βιτάλης, Π. Νικολαΐδης, Ι. Γάρας, P. Delemotte, I. Giacoletto, H. Garcia, C. Mounier, R. Coll. Τότε χρησιμοποιήθηκαν υποβρύχια κάμερα και βαθυσκάφος, καθώς και εφαρμόστηκαν νέοι τρόποι μεταφοράς των αρχαίων κατευθείαν από τον βυθό στο κατάστρωμα μέσα από ένα σωλήνα, ενώ τα μεγάλα αντικείμενα ανέβαιναν τοποθετημένα σε καλάθι.

Αγορά τέχνης στη Μεσόγειο

Το ναυάγιο των Αντικυθήρων είναι μια στέρεη απόδειξη για την αγορά έργων τέχνης που λειτουργούσε στη Μεσόγειο. Το πλοίο που βυθίστηκε είναι πιθανόν να αναχώρησε από τη Δήλο και μετέφερε πολύτιμα αντικείμενα με προορισμό τις αγορές της Ιταλίας για να βρουν τη θέση τους σε σπίτια πλουσίων που ζητούσαν και παρήγγελαν για να αποκτήσουν τα φημισμένα έργα ελληνικής τέχνης. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι τα έργα έχουν αποσπασθεί βιαίως από τη βάση τους για να πουληθούν.

Χάλκινο αγαλμάτιο που μάλλον παριστάνει αθλητή.

Η τάση για την απόκτηση ελληνικών έργων στους Ρωμαίους αρχίζει τον 3ο αιώνα π.Χ. όταν λάφυρα από ελληνιστικές πόλεις ταξιδεύουν στη Ρώμη για να δείξουν πολεμικούς θριάμβους στρατηγών σε μακρινές χώρες και ταυτόχρονα να στολίσουν δημόσιους χώρους. Η pompa triumphalis ήταν μια πομπή σε ένα τελετουργικό πλαίσιο με τα λάφυρα και τους αιχμάλωτους να προπορεύονται και τους νικητές να ακολουθούν, ενώ ο λαός παρακολουθούσε το θέαμα στην καρδιά της Ρώμης

Εργαστήρια σε Αθήνα και Ρόδο κατασκευάζουν αντίγραφα παλαιότερων έργων για να ικανοποιήσουν το ανερχόμενο ρεύμα πλουσίων πελατών-συλλεκτών, κάτι που σημαίνει πως εκτός από τη μανία για τη συλλογή παλαιών έργων υπήρχε ζήτηση και για νέα. Χάρις στην πρακτική αυτή σήμερα γνωρίζουμε μόνο από τα αντίγραφά τους, που κοσμούσαν επαύλεις, ελληνικά έργα που είναι οριστικά χαμένα. Ο Κικέρων δίνει πληροφορίες πώς αξιολογούσαν οι μορφωμένοι Ρωμαίοι τα έργα τέχνης, ανάλογα με το υλικό τους, την παλαιότητα του αντικειμένου και την ταύτισή του με συγκεκριμένο καλλιτέχνη. Aς μην ξεχνάμε πως και ο Μεγάλος Κωνσταντίνος συνέχισε την πρακτική των προγενέστερων ρωμαίων αυτοκρατόρων με τη μεταφορά έργων αρχαίας τέχνης στη νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη.

Οι θησαυροί

Τα γλυπτά που έχουν βρεθεί και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο είναι αντιπροσωπευτικά του ρεπερτορίου που είχε καθιερωθεί στο τέλος του προχριστιανικού κόσμου: θεοί, ήρωες, αθλητές. Ανάμεσα στα υπόλοιπα αντικείμενο που σώθηκαν είναι ανάκλιντρα που ίσως κατασκευάστηκαν στη Δήλο με περίτεχνα μπρούτζινα άκρα με προτομές ζώων και ανθρώπων, γυάλινα σκεύη πανέμορφα και αμφορείς.

Όταν ταξίδευαν οι θησαυροί των Αντικυθήρων προς τον προορισμό τους η ελληνική φαντασίωση ήταν πλέον οικεία και συμπεριλάμβανε όσα στοιχεία παρέπεμπαν στον πολιτισμό που κατέκτησε τους Ρωμαίους, δημιουργώντας ένα καλλιτεχνικό περιβάλλον στο οποίο μετείχαν όσοι ζούσαν στον χώρο.

Το κεφάλι του εφήβου των Αντικυθήρων.

Στην πρώτη αίθουσα μας υποδέχεται στο κέντρο ο Έφηβος των Αντικυθήρων. Είναι ένα άγαλμα σε φυσική διάσταση αφού έχει ύψος 1,96. Αξίζει να πούμε ότι η ιστορία με την αποκατάστασή του συνδέεται με μια μεγάλη μορφή που υπηρέτησε ως διευθυντής στο Μουσείο, τον Χρήστο Καρούζο. Ο Καρούζος επόπτευε τις εργασίες από το 1947 έως το 1953. Και εδώ έχει ενδιαφέρον η κίνηση του νέου με το προτεταμένο χέρι, το λυγισμένο γόνατο και την έντονη στροφή του κεφαλιού. Θα μπορούσε να είναι Ερμής ή Απόλλωνας ακόμη και Ηρακλής ή απλά και ένας νέος που συνάντησε πρόωρα τον θάνατο.

Ο φιλόσοφος, ένα ακόμη χάλκινο άγαλμα το οποίο έχει σωθεί σε σπαράγματα: κεφάλι, πόδια, χέρια, και ιματιο (γύρω στο 230 π.Χ.). Το εξαιρετικά εκφραστικό πρόσωπο εικονίζει έναν ηλικιωμένο άντρα με γένια και ανακατωμένα μαλλιά, και ίσως να είναι ένας κυνικός φιλόσοφος, ο Βίων ο Βορυσθενίτης ή ο Αντισθένης από την Αθήνα. Επειδή βρέθηκαν και σπαράγματα από άλλα σώματα ίσως πρόκειται για ένα τμήμα μιας ομάδας δημόσιων προσώπων, όπως ρητόρων.

Απόλλωνας σε τρίποδα. Πίσω Οδυσσέας και Αχιλλέας.

Τα μαρμάρινα γλυπτά είναι πρωτότυπα ή παραλλαγές γνωστών προτύπων και είναι πλασμένα από ένα εξαιρετικό μάρμαρο της Πάρου ανήκουν στο τέλος των ελληνιστικών χρόνων και έχουν το εξής χαρακτηριστικό: όσα μέλη τους ήταν κρυμμένα μέσα στη λάσπη του βυθού σώθηκαν ακέραια, ενώ όσα ήταν εκτεθειμένα στο νερό και στους θαλάσσιους οργανισμούς υπέστησαν ανεπανόρθωτη φθορά. Ένα ανδρικό άγαλμα που ίσως παριστάνει τον Αχιλλέα, ένα άγαλμα του γενειοφόρου Οδυσσέα εν κινήσει, το άγαλμα του Ερμή θεωρείται αντίγραφο από πρωτότυπο του 4ου αιώνα, όπως και το χάλκινο αγαλματάκι νέου αθλητή που βασίζεται σε κλασικό πρότυπο του 5ου αιώνα π.Χ.

Ο αρχαιότερος υπολογιστής

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων που κατασκευάστηκε στα 150-100 π.Χ. είναι το πλέον συζητημένο μπρούτζινο αντικείμενο του ναυαγίου το οποίο αποτελείται από οδοντωτούς τροχούς, δείκτες και άξονες, συνολικά 82 κομμάτια, καθώς και επιγραφές για τη χρήση του οργάνου. Πρόκειται για ένα περίπλοκο όργανο αστρονομίας του οποίου οι λειτουργίες μόλις πρόσφατα άρχισαν να γίνονται γνωστές και θεωρείται ο παλαιότερος υπολογιστής του κόσμου. Η εμπειρία στην τελευταία αίθουσα της έκθεσης με τους αστρολάβους, το Ημερολόγιο του Μέτωνος, τα ομοιώματα, και τις απόπειρες αποκατάστασης του Μηχανισμού, τα μοντέλα και τις εικόνες του εσωτερικού είναι κάτι παραπάνω από συναρπαστική. Και πάλι πρέπει να αναφερθούμε σε όσους έχουν σφραγίσει την έρευνα του Μηχανισμού: Ι. Σβορώνος, Β. Στάης (αρχαιολόγοι), Κ. Ράδος (ιστορικός), Π. Ρεδιάδης, Ι. Θεοφανίδης (αξιωματικοί του Ναυτικού), A. Rehm (φιλόλογος), Derek J. de Solla Price (φυσικός, ιστορικός επιστημών), Χαρ. Καράκαλος (φυσικός του Δημόκριτου). Στην πιο πρόσφατη έρευνα του που περιλαμβάνει γραμμική τομογράφηση, φωτογράφηση, τρισδιάστατη επιφανειακή απεικόνιση και τομογραφία ακτίνων Χ, καθώς και ανάγνωση των ελληνικών επιγραφών εργάστηκαν πολλοί σε ομάδες, ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού υποστηρίζει ένα Πρόγραμμα για τον Μηχανισμό στο οποίο συνεργάζονται τα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο του Cardiff και το Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ. Συγκεκριμένα: Μαίρη Ζαφειροπούλου, Ελένη Μάγκου (εκπρόσωποι του Αρχαιολογικού Μουσείου), Tony Freeth (μαθηματικός και κινηματογραφιστής, Πανεπιστήμιο του Cardiff), Γιάννης Σειραδάκης (αστρονόμος από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιάννης Μπιτσάκης (φυσικός, ερευνητής του ΕΙΕ), , και ο παλαιογράφος διευθυντής του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του ΜΙΕΤ Αγαμέμνων Τσελίκας. Στους προηγούμενους θα πρέπει να προστεθουν: οι A. Bromley, M. Wright, Mike Edmunds (αστρονόμος),  Ξενοφών Μουσάς, Γεράσιμος Μακρής, Κώστας Ξενικάκης, Παντελής Φελέρης, Roger Hadland, David Bate.

Για το ναυάγιο και την πιο πρόσφατη έρευνα με εικόνες ομοιωμάτων παρακολουθήστε αυτό το βίντεο:

Για την ιστορία του μηχανισμού δέστε και αυτό:

Είναι μια έκθεση παγκόσμιας σημασίας για την οποία μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για τη δουλειά που γίνεται πλέον στο κορυφαίο μουσείο της πατρίδας μας. Η έκθεση αυτή αν μιλούσε στην ευαισθησία κάποιων αρμοδίων θα μπορούσε να αναδειχθεί ως κορυφαίο γεγονός και να λειτουργήσει ως άξονας πολιτικής για την προσέλκυση ξένων και εντοπίων περιηγητών. Όταν όμως ακόμη και τώρα που γράφω σκέφτεσαι πώς να διαβείς την Πατησίων για να προσεγγίσεις τον χώρο… Όνειρα…

Προγραμματισμένη ξενάγηση: 5 Αυγούστου, ώρα 11. Tηλ. Επικοινωνίας: 210 8217724, 210 8217717

Σύνδεσμος: Antikythera Mechanism Research Project

*«Ο θείος μου “ψάρεψε” τον αρχαίο υπολογιστή» στα Νέα 29 Οκτωβρίου 2008.

Η αρχαία Ερέτρια στην Αθήνα

Με πολύ ενδιαφέρον επισκέφθηκα την ολοκαίνουργια έκθεση Ερέτρια: Ματιές στην αρχαία πόλη, που παρουσιάζεται στο Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο (έως 26 Αυγούστου), στο ιστορικό κτήριο της οδού Πατησίων. Η ιδέα της έκθεσης είναι η ανασύνθεση της καθημερινότητας μιας πολύ σημαντικής πόλης-κράτους που η ιστορία της αρχίζει την τρίτη χιλιετία π.Χ., και στην οποία έχουν βρεθεί από τα παλαιότερα τεκμήρια της ελληνικής γραφής.

Η αρχαία πόλη της Ερέτριας ανακαλύφθηκε λίγα χρόνια πριν την άλωση της Πόλης, το 1436. Η πρώτη συστηματική ανασκαφή έγινε από τον Χρήστο Τσούντα τον 19ο αιώνα για λογαριασμό της Αρχαιολογικής Εταιρείας, ενώ ο χώρος έχει ανασκαφεί και από την Αμερικάνικη σχολή.

Η έκθεση είναι μια σύμπραξη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και της ΙΑ´ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η οποία εποπτεύει τον αρχαιολογικό χώρο, ενώ η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή που ανασκάπτει την πόλη, επιδότησε την όλη οργάνωση. Εκτός από το Αρχαιολογικό Μουσείο, τα εκθέματα προέρχονται από τα Μουσεία Μπενάκη, Ερέτριας, της Χαλκίδας, της Ολυμπίας, της Σάμου, το Νομισματικό και το Μουσείο του Καπιτωλίου.

Η έκθεση ανοίγει με ένα πολύ πλούσιο χρονολόγιο για να περάσει αμέσως στην ιστορικὴ διαδρομὴ της πόλης, σταθμεύοντας στα γεωμετρικά χρόνια, εποχή που επικοινωνεί η Ερέτρια με την Ανατολή, αναπτύσσει εμπορικές σχέσεις και γίνεται γνωστό το ελληνικό αλφάβητο, στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα, με τις εγχάρακτες επιγραφές που βρέθηκαν στον ναό του Απόλλωνος, αλλά και σε μια αποικία των Ερετριέων στην Ιταλία, στις Πιθηκούσσες.

Στη συνέχεια η αφήγηση περνάει στη Δημόσια και στην Ιδιωτική Ζωή, με στάσεις στην Αγορά της πόλης, το κέντρο δηλαδή της εμπορικής και πολιτικής ζωής, που ορίζεται από μία πλατεία με κτήρια και στοά. Επισημαίνω ότι στην Ερέτρια έχει βρεθεί ένα εργαστήριο πορφύρας, που ήταν η χρωστική ουσία για το βάψιμο των πλέον ακριβών και πολυτελών υφασμάτων στην αρχαιότητα και στο Βυζάντιο.

Ξεχωριστές είναι οι ενότητες για το φύλο. Εδώ μαθαίνουμε πως οι νεαροί Ερετριείς, που τους ονόμαζαν εφήβους, στα 18 τους χρόνια υπηρετούσαν την πόλη τους για δύο χρόνια, και εκπαίδευονταν στην τέχνη του πολέμου. Έτσι αποκτούσαν πολιτικά δικαιώματα αφού εντάσσονταν πλέον στον πληθυσμό της πόλης.

Η στήλη με το ψήφισμα του Δήμου είναι αφιερωμένη στον Ιάσονα, σε ένα πρόσωπο που συνέβαλε στη ζωή της πόλης. Διαβάζω: «τὴν πᾶσαν φιλοτιμίαν ποιούμενος χάριν τῆς τῶν πολλῶν εὐνοίας». Το κείμενο της στήλης, νομίζω πως άξιζε να μεταφραστεί και στα αγγλικά για να πάρουν μια ιδέα οι ξένοι επισκέπτες τι σημαίνει αναγνώριση της προσσφοράς στη ζωή της κοινότητας.

Χώρος συνάντησης των ανδρών ήταν το Γυμνάσιο, όπου πέρα από άθληση πρόσφερε και παιδεία στη ρητορική και τη φιλοσοφία.

Στην Ερέτρια υπήρχε η συνήθεια να χαράσσουν σε στήλες τα ονόματα των πολιτών, με αποτέλεσμα να σώζονται γύρω στα 2.400 ονόματα ανδρών σε αυτούς τους μοναδικούς καταλόγους απογραφής.

Στον κόσμο της γυναίκας παρουσιάζεται η ζωή των γυναικών στο σπίτι, ὅταν γνέθουν ή υφαίνουν, αλλά και σε στιγμές που συνδέονται με την τελετή του γάμου, όπως αποτυπώνεται σε αγγεία και γαμικούς λέβητες. Εξαιρετικά είναι τα χρυσά κοσμήματα με ερωτιδείς και άλλα κοσμήματα από πολύτιμα μέταλλα.

Ο πολιούχος της πόλης ήταν ο Απόλλων που έφερε την επωνυμία Δαφνηφόρος. Ο ναός του είναι κοντά στην αγορά της πόλης και ξεκίνησε να κτίζεται τον 8ο αιώνα, ενώ ίσως καταστράφηκε από τους Πέρσες το 490 και στη συνέχεια κατά τη ρωμαϊκή περίοδο ενδεχομένως ολοκληρώθηκε η καταστροφή και να μεταφέρθηκαν γλυπτά στην πόλη. Κάποια ίχνη μαρτυρούν την πιθανή χρήση του χώρου ως χριστιανικού ναού. Από το δυτικό αέτωμα έχουν σωθεί γλυπτά με ξεχωριστό το σύμπλεγμα Θησέα και Αντιόπης.

Εκεί κοντά υπάρχει ο Βόρειος Χώρος Θυσιών και σε αποθέτη βρέθηκαν πολλά αναθήματα του 8ου και 7ου αιώνα που συνδέουν τον βωμὀ με τη λατρεία της Αρτέμιδος.

Στη λατρευτική ζωή της πόλης ανήκουν και τα Θεσμοφόρια, γυναικεία γιορτή της φύσης και της γονιμότητας προς τιμή της Δήμητρας, που τελούντο το Φθινόπωρο σε τρεις μέρες. Κατά την Άνοδο, οι γυναίκες έφερναν στην επιφάνεια ομοιώματα φαλλών και φιδιών που είχαν κρύψει στη γη. Στη Νηστεία τιμούσαν την Περσεφόνη και στην Καλλιγένεια η μέρα ήταν αφιερωμένη στην Δήμητρα και στην καλλιτεκνία (γέννηση όμορφων παιδιών).

Ακόμη, έχει βρεθεί το Σεβαστείο, χώρος λατρείας των ρωμαίων αυτοκρατόρων, καθώς και ιερός της Ίσιδας, που μας πηγαίνει στην ύστερη αρχαιότητα και σε θρησκείες που μπορούσαν να αναμιχθούν μεταξύ τους προσφέροντας μία ποικιλία σε ένα συγκρητιστικό πλαίσιο.

Στην ενότητα για τις ταφές παρουσιάζεται το νεκροταφείο της Ερέτριας και οι δύο τρόποι φροντίδας για τον νεκρό είτε με καύση (άντρες υψηλών κοινωνικών τάξεων) ή ταφή στη γη. Τα παιδάκια τα τοποθετούσαν σε μεγάλα αγγεία (εγχυτρισμός). Στη χριστιανική Ερέτρια οι τάφοι που έχουν βρεθεί είναι κοντά στο Ιερό του Απόλλωνα, καθώς και στην παλαιοχριστιανική της Αγίας Παρασκευής.

Από την ευφάνταση αναπαράσταση «ζωντανών» σκηνών του γλυπτού διακόσμου του ναού του Απόλλωνος.

Στην έκθεση ιδιαίτερη θέση έχει το πλούσιο εποπτικό υλικό (σχεδιασμός: Τάσος Μπέλλας) το οποίο με την έξυπνη χρήση της τεχνολογίας είναι εργαλείο στην κατανόηση της ιστορίας και του γεωγραφικού πλαισίου (ζωντανοί χάρτες με τις περιοχές που συνδέονται με την πόλη σε προβολές μεγάλων διαστάσεων), όσο και στην ανασύσταση του ιερού του Απόλλωνα. Στέκομαι στο τελευταίο γιατί η ευφυής σκηνοθεσία με την αποδόμηση των γλυπτών του αετώματος, τη μεμονωμένη προβολή και την τελική τους διάρθρωση στον ναό, προσφέρει ένα εξαιρετικό παράδειγμα εκπαιδευτικής προσέγγισης με χιούμορ και γοητεία που ανεβάζει τα στάνταρντς στη μουσειολογία και στην παρουσίαση εκθεμάτων. Εύγε στους δημιουργούς που είχαν την ιδέα και την υλοποίησαν σε έναν χώρο που δεν μας έχει συνηθίσει με παρόμοιες εκπλήξεις.

Σε γενικές γραμμές η έκθεση επιτέλεσε τον σκοπό της. Η εικόνα της αρχαίας πόλης είναι σαφής, επαρκής, με πλούσια τεκμηρίωση από τα ευρήματα και συχνά ευφάνταστη παρουσίαση. Η έκθεση δείχνει τη γόνιμη συνεργασία των Ελβετών και των Ελλήνων και είμαι βέβαιος ότι θα έχει επιτυχία όταν μεταφερθεί στην Ελβετία από τον Σεπτέμβριο του 2010 έως τον Ιανουάριο του 2011.

Μετά την έκθεση επισκέπτομαι στο διαδίκτυο την έκθεση. Δυστυχώς η πληροφόρηση είναι ελαχιστότατη. Πατάω το κουμπί για την αγγλική έκδοση. Φορτώνει η σελίδα και η απογοήτευση γράφεται με τις λέξεις

The description is not available.

Ψέματα. Υπάρχει ακόμη και η εξής φράση:

(From 26 of April until 25 of August 2010)

Δυστυχώς στο Αρχαιολογικό Μουσείο δεν υπήρχε πληροφοριακό υλικό που να συνοδεύσει την έκθεση και να το πάρεις μαζί σου. Ούτε δύο αράδες. Τίποτα! Και σε καμιά γλώσσα. Έμενες με τις εικόνες που είδες, και όσοι είχαν μηχανές (ελάχιστοι) με τις φωτογραφίες που τράβηξαν. Η τιμή του καταλόγου είναι στα 50 ευρώ και θα τον αγοράσει μάλλον ο ειδικός.

Όταν επισκέπτεσαι την αγγλική ιστοσελίδα του Αρχαιολογικού Μουσείου για την έκθεση για την Ερέτρια, βλέπεις ότι είναι ανύπαρκτο το γεγονός και σκέφτεσαι πως, προφανώς, η οργάνωση δεν απευθύνεται σε ξένους επισκέπτες.

Πόσο θα κόστιζε η παραγωγή ενός μικρού εντύπου κατατοπιστικού για την αρχαία Ερέτρια; Άραγε και στην Ελβετία δεν θα υπάρχει ούτε ένα δίπτυχο που να δίνει το στίγμα της έκθεσης; Μιλάμε για προώθηση του πολιτισμού ή και για τουρισμό και δεν υπήρχε κάτι που να υπομνήσει ότι αυτός ο τόπος είναι ακόμη και σήμερα επισκέψιμος. Η επιθυμία που γεννήθηκε σε μένα να πάω συγκεκριμένα στην Ερέτρια, να την περπατήσω, εκεί που ήταν ο Ιάσονας και εκεί που ετελούντο τα Θεσμοφόρια, είμαι βέβαιος ότι γεννήθηκε και σε άλλους επισκέπτες. Έλληνες και ξένους. Κρίμα, που μια τόσο ωραία έκθεση δεν αφήνει ένα έντυπο αποτύπωμα με μία προβολή της αρχαίας πόλης με ώρες επισκέψεως, συγκοινωνίες κλπ.

Και μετά λέμε να βοηθήσουμε τον τόπο μας θάβοντας μια προσπάθεια που έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ένας μαγνήτης επισκεπτών.

Σύνδεσμοι

Αρχαία πόλη της Ερέτριας.

Έκθεση: Ερέτρια. Ματιές σε μια αρχαία πόλη.

Ταυτότητα

Γενικός συντονισμός: Νικόλαος Καλτσάς

Ιδέα Σύλληψη: Chantal Martin Pruvot, Karl Reber, Thuerry Theurillat, Pierre Ducrey

Γενική επιμέλεια: Νικόλαος Καλτσάς, Μιμίκα Γιαννοπούλου, Sylvian Fachard, Αθανασία Ψάλτη