ἀπὸ τοῦ ἔρωτος τὰ ἔργα σου βλέπω, καὶ σκιρτῶ…

 

είναι μία φράση κι ένας τρόπος για να μιλήσεις για τον Θεό. Και υπάρχουν κι άλλες παρόμοιες φράσεις που ενοχλούν την πουριτανική αγωγή και μίζερη αισθητική. Και αυτός, ο κατ᾽ εξοχήν ποιητικός τρόπος, σε ένα κείμενο που αποδίδεται στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο (!), τον βρίσκουμε, ακόμη, στον Συμεών τον Νέο Θεολόγο και είναι το αντίδοτο στο κηρυγματικό ύφος, στην από άμβωνος διδαχή η οποία σαν άλλος Προκρούστης θέλει να φέρει σε συγκεκριμένα μέτρα του κόσμου τούτου την ανθρώπινη καθημερινότητα. Αντίδοτο σε λόγους κενούς που μιλούν συνήθως για αμαρτία και τιμωρία κατηγοριοποιώντας τον κόσμο σε ευσεβείς και απίστους,  δικαιώνοντας κάποτε μικρονοϊκά την αρετή των καλών πράξεων. Τρόποι ξεπερασμένοι και διεκπεραιωτικοί μακράν των καϋμών… Τρόποι που απάδουν της αγιότητας,  αφού θέτουν ως προτεραιότητα τη δύναμη του ανθρώπου και των έργων του, τρόποι οι οποίοι προκαλούν λύπη, χρησιμοποιούνται για να ανακαλύψουν σκάνδαλα, όργανα της αμαρτίας, ενώ η όραση κλείνει στο όραμα μιας κοινωνίας ελέους και σε όσα «εγκαινίζει η χάρις».

Εάν έχουμε υπομονή κι αναζητήσουμε θα δούμε ότι υπάρχουν τέτοια κείμενα στην παράδοσή μας όπου δεν μιλούν για έναν Θεό θλίψης. Σε αυτές τις γραφές αισθάνεσαι ένα άλλο άγγιγμα, είναι συχνά επηρεασμένες από το «Άσμα ασμάτων», πάντοτε δε χαριτωμένες από την θεϊκή εμπνοή. Εδώ, ο κόσμος δεν μπορεί να είναι παρά ένας καρπός έρωτα, η φύση είναι λατρεία, με φράσεις που συγκλονίζουν «περιέρχομαι τὸ σῶμα τῆς κτίσεως». Τώρα, το κάλλος σημαίνει Ευχαριστία.

Σε αυτή την παράδοση ανακαλύπτουμε τα νήματα που συνδέουν την ποίηση σημερινών λειτουργών, όπως ο Παναγιώτης Καποδίστριας, ο αγιορείτης Μωυσής (ιδίως σε παλαιότερες ποιητικές γραφές), και ο Συμεών από το Περού, οι οποίοι δεν ικανοποιούνται από μια αυτάρεσκη ενδοστρέφεια αλλά προχωρούν σε μια συνομιλία με το περιβάλλοντα κόσμο που συναρπάζει και για αυτό μας αφορά.

 

Αφήνω το κείμενο,  ως έχει χωρίς καμιά επέμβαση ή μετάφραση, εκτός από την αλλαγή παραγράφων. 

 

Ὢ εὐγένεια ψυχῆς! ὢ ἔρως περὶ Θεόν! Ἵνα λαλῇς μοι πάλιν, καὶ ἐγώ σοι λαλῶ, τὴν φιλίαν ἐκείνην ζητῶ, τὴν συνουσίαν.

Τί γὰρ, ὅτι ἀπηλλάγην κολάσεως; Ἐμοὶ κόλασις τὸ μὴ διαλέγεσθαί σοι.

Φιλῶ σε, καὶ μαίνομαι. Οὐ δύναμαί σου τὴν οὐσίαν ἰδεῖν· ἀόρατος γάρ ἐστιν· ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ ἔρωτος τὰ ἔργα σου βλέπω, καὶ σκιρτῶ.

Οὐκ εἶδόν σε, ἀλλ’ εἶδον τὸν οὐρανὸν, καὶ ἐσκίρτησα, καὶ εἶπον· Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ. Εἶδον τὴν γῆν, καὶ εἶπον· Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς. Εἶδον τὴν θάλασσαν, καὶ ἐχάρην, καὶ εἶπον· Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος. Εἶδον τὴν ἡμέραν καὶ τὴν νύκτα, καὶ ἐκέκραξά σοι· Σή ἐστιν ἡ ἡμέρα καὶ σή ἐστιν ἡ νύξ· σὺ κατηρτίσω φαῦσιν καὶ ἥλιον. Εἶδον τὰ ὄρη, καὶ θαυμάσας εἶπον· Ὄρη τὰ ὑψηλὰ ταῖς ἐλάφοις.

Καὶ καθάπερ ὁ φιλῶν, κἂν μὴ ἴδῃ τὸν φιλούμενον, ἱμάτιον δὲ αὐτοῦ ἴδῃ ἢ ὑποδήματα, ἀγάλλεται καὶ σκιρτᾷ, καὶ ὥσπερ τινὰ λαμβάνει παραμυθίαν τοῦ ἔρωτος· οὕτω δὴ καὶ ἐγὼ περιέρχομαι ἐπὶ τὸ σῶμα τῆς κτίσεως, ἀλύων καὶ ἐκμαινόμενος, ἀεί σοι λέγων· Ὂν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρὸς τὸν Θεὸν τὸν ἰσχυρὸν, τὸν ζῶντα· πότε ἥξω καὶ ὀφθήσομαι τῷ Θεῷ. Βασιλεὺς εἶ, διάδημα ἔχεις· τί θέλεις;

Οἰχέσθω ταῦτα· τὸ κάλλος ἐκεῖνο ζητῶ, τὴν προφητείαν θέλω. Καταφρονῶ τῆς ἐξουσίας ταύτης, ὑπερορῶ τοῦ βορβόρου· φύλλα ταῦτα, καὶ νὺξ, καὶ ὄναρ, καὶ χόρτος.

Τὸ κάλλος μου ζητῶ. Πότε ἥξει;

Οὐ δύναμαι ἐνεγκεῖν τὴν ἀναβολὴν, ἐπειδὴ τὴν παῤῥησίαν ταύτην ἀπώλεσα, ἣν ἡ ἁμαρτία διετείχισεν ἐπελθοῦσα. Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοὶ, ὁ Θεός. Καὶ οὐ ζητῶ καρδίαν καθαρὰν μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸν ἔνοικον αὐτῆς. Καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου. Καλῶς εἶπεν, Ἐγκαίνισον· ἄνωθεν γὰρ κατεσκευάσθη ἡ οἰκία. Ἐπαλαίωσεν ἡ ἁμαρτία, ἐγκαινίσει ἡ χάρις σου. 

 Ιωάννης Χρυσόστομος, «Εἰς τὰ ὑπόλοιπα τοῦ πεντηκοστοῦ ψαλμοῦ, καὶ περὶ μετανοίας», MPG 55, 585.